Οθωμανικοί χρόνοι

Κόρινθος, η πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδας

Κατά την Α’ Εθνική Συνέλευση, που έγινε στην Επίδαυρο από τις 20-12-1821 έως 25-1-1822 ορίστηκε η Κόρινθος Πρωτεύουσα και Έδρα της «Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος».

Σε εφαρμογή των αποφάσεων της Εθνοσυνέλευσης, στα τέλη Ιανουαρίου του 1822, το Εκτελεστικό και το Βουλευτικό Σώμα, δηλαδή η κυβέρνηση και η Βουλή, εγκαταστάθηκαν στην Κόρινθο, όπου παρέμειναν για περίπου τέσσερις μήνες.

Σε αυτό το διάστημα, η Κόρινθος αναδείχθηκε σε επίκεντρο όλων των μείζονων πολιτικών διεργασιών και των αποφάσεων που λήφθηκαν αναφορικά με κάθε πτυχή της λειτουργίας του υπό ίδρυση ελληνικού κράτους.

Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες θα λειτουργούσε η ελληνική διοίκηση στην Κόρινθο κάθε άλλο παρά ιδανικές ήταν. Το μέγεθος των σχεδόν ανυπέρβλητων δυσκολιών περιέγραφε με τρόπο γλαφυρό ένας Γερμανός Φιλέλληνας, ο οποίος εκείνο το διάστημα βρέθηκε στην Κόρινθο και παρακολούθησε από κοντά τα γεγονότα: «Η Ελληνική Κυβέρνηση κατόρθωσε απίστευτα πράγματα μέσα σε τέσσερις μήνες. Στην Κόρινθο οι υπουργοί έψαχναν για ένα τραπέζι και μια καρέκλα. Δύσκολο κι αυτό γιατί δεν υπήρχαν μαραγκοί. Οι Τούρκοι είχαν καταστρέψει τα πάντα. Όλα έπρεπε να γίνουν από την αρχή».

Κι όμως, μέσα σε αυτές τις αντίξοες περιστάσεις, το αδύνατο έγινε δυνατό. Στην Κόρινθο το ελληνικό κράτος άρχισε να αποκτά την πρώτη του μορφή. Εδώ, για παράδειγμα, καθιερώθηκαν για πρώτη φορά επίσημα ως εθνικά μας χρώματα το λευκό και το κυανό. Στις 15 Μαρτίου 1822 το Εκτελεστικό Σώμα εξέδωσε διάταγμα, το οποίο καθόριζε τη μορφή της ελληνικής σημαίας. Βάσει αυτού του διατάγματος, οι χερσαίες δυνάμεις θα έφεραν σημαία κυανή με λευκό σταυρό – τη γνωστή σημαία που για χρόνια αποτέλεσε το επίσημο σύμβολο του ελληνικού κράτος και που ακόμα και σήμερα χρησιμοποιείται ως πολεμικό λάβαρο του Ελληνικού Στρατού. Οι δε ναυτικές δυνάμεις, θα έφεραν σημαία αποτελούμενη από εννέα εναλλάξ κυανές και λευκές λωρίδες, ενώ στο άκρο αριστερό τμήμα της σημαίας θα υπήρχε ένθετος λευκός σταυρός σε κυανό φόντο – πρόκειται για τη γνωστή ως «σημαία του ναυτικού», η οποία χρησιμοποιείται ως η επίσημη σημαία του ελληνικού κράτους από το 1978 μέχρι σήμερα.

Στην Κόρινθο κόπηκαν, επίσης, τα πρώτα αναμνηστικά μετάλλια της Ελληνικής Επανάστασης, τα οποία είχαν την έννοια των παρασήμων. Στη μία πλευρά τους έφεραν ανάγλυφη την εικόνα της Αθηνάς και γύρω της τη φράση «Η Ελλάς ευγνωμονούσα». Στην άλλη πλευρά αναγραφόταν απλώς «Εθνική Συνέλευσις αωκβ΄».

Τον Μάιο του 1822 συγκροτήθηκε επίσημα στην Κόρινθο το τάγμα των Φιλελλήνων. Το αποτελούσαν εθελοντές που είχαν συρρεύσει από διάφορες χώρες της Ευρώπης προκειμένου να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους προς ενίσχυση των Ελλήνων στα πεδία των μαχών. Στα ριζά του Ακροκόρινθου πραγματοποιήθηκε και η τελετή παράδοσης των πολεμικών σημαιών τόσο στο τάγμα των Φιλελλήνων, όσο και στο πρώτο σύνταγμα του τακτικού ελληνικού στρατού.

Εκτός από τα στρατιωτικά ζητήματα, έμφαση δόθηκε και στην οργάνωση του διοικητικού μηχανισμού, ο οποίος θα αποτελούσε τη ραχοκοκαλιά του ελληνικού κράτους. Έτσι, στην Κόρινθο λήφθηκαν οι πρώτες αποφάσεις για την κατάτμηση της ελληνικής επικράτειας σε επαρχίες. Παράλληλα, τέθηκαν οι βάσεις της λειτουργίας του δικαστικού συστήματος, μέσω της σύστασης των πρώτων δικαστηρίων.

Στην Κόρινθο  λειτούργησε και το τυπογραφείο της επαναστατικής ελληνικής κυβέρνησης. Σε αυτό, τυπώθηκαν όσοι νόμοι ψηφίστηκαν το διάστημα Ιανουαρίου-Μαΐου 1822. Τυπώθηκε, επίσης, το ίδιο το κείμενο του Συντάγματος της Επιδαύρου, του πρώτου καταστατικού χάρτη του ελληνικού κράτους.

Αποφάσεις λήφθηκαν και για την ενίσχυση της εκπαίδευσης: χαρακτηριστική είναι, για παράδειγμα, η φροντίδα για τη λειτουργία του σχολείου της Δημητσάνας. Επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον συγκέντρωσε η θεμελίωση ενός έστω υποτυπώδους υγειονομικού συστήματος: η ίδρυση του πρώτο δημόσιου νοσοκομείου, το οποίο είχε ως έδρα την Κόρινθο, εντασσόταν σε αυτό το πλαίσιο.

Στην Κόρινθο, τέλος, πραγματοποιήθηκε ο πρώτος επίσημος εορτασμός του Πάσχα, υπό την έννοια της συγκροτημένης συμμετοχής των ελληνικών αρχών σε αυτόν. Το βράδυ της Ανάστασης σχηματίστηκε μεγάλη πομπή, της οποίας προπορεύονταν περίπου 500 άνδρες του ελληνικού πεζικού. Ακολουθούσαν ο πρόεδρος του Εκτελεστικού Σώματος, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, τα υπόλοιπα μέλη της κυβέρνησης, καθώς και αρκετοί από τους βουλευτές. Την πομπή έκλεινε ένα δεύτερο άγημα, επίσης αποτελούμενο από 500 στρατιώτες. Στην αναστάσιμη λειτουργία χοροστάτησε ο Μητροπολίτης Κορίνθου Κύριλλος Β΄, ο οποίος, μετά το τέλος της εκφώνησε εμψυχωτικό λόγο προς τους παρευρισκόμενους. Η Ανάσταση του Θεανθρώπου συνδυαζόταν με την εθνική παλιγγενεσία.

Για περίπου τέσσερις μήνες η καρδιά της αναγεννώμενης Ελλάδας χτυπούσε εδώ, στην αρχαία Κόρινθο. Ο παλμός θα συνέχιζε αδιάλειπτος έως το τέλος Μαΐου. Τότε, υπό την επίδραση εσωτερικών ερίδων ανάμεσα στους στρατιωτικούς και τους πολιτικούς, αλλά και των πληροφοριών που έφταναν για τη συγκρότηση ισχυρού οθωμανικού εκστρατευτικού που θα κατερχόταν στην Πελοπόννησο (επρόκειτο για τη στρατιά του Δράμαλη), αποφασίστηκε η μεταφορά της προσωρινής πρωτεύουσας στο Άργος.

Σε αυτούς τους τέσσερις μήνες, η Κόρινθος συνδέθηκε άρρηκτα με τις πρώτες οργανωμένες προσπάθειες των Ελλήνων για τη συγκρότηση ενός, έστω υποτυπώδους, κρατικού μηχανισμού. Πριν ακόμα η Ελλάδα αναγνωριστεί επίσημα ως ανεξάρτητο κράτος –κάτι που έγινε μόλις τον Φεβρουάριου του 1830– στην Κόρινθο λειτούργησαν στην πράξη οι πρώτες του δομές. Μέσα από το σκοτάδι της σκλαβιάς ανέτειλε δειλά-δειλά το φως της λευτεριάς.

 

Η μάχη στα Δερβενάκια που θα έμενε γνωστή ως καταστροφή του Δράμαλη

Ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια του χρονικού της Ελληνικής Επανάστασης είναι αναμφίβολα η καταστροφή της στρατιάς του Μαχμούτ Πασά “Δράμαλη”, που διαδραματίστηκε στα στενά του Δερβενακίου, του Άγίου Σώστη και στην περιοχή Στεφάνι – Κλεισούρα Αγιονορίου το τριήμερο 26-28 Ιουλίου 1822.

Στις 26 Ιουλίου 1822 η καταπονημένη στρατιά του Δράμαλη στην προσπάθειά της να υποχωρήσει προς την Κόρινθο επιχείρησε να περάσει από τα κακοτράχαλα στενά των Δερβενακίων. Εκεί έπεσε στην αριστοτεχνική παγίδα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και υπέστη τρομερή καταστροφή.

Τη νύκτα της 27ης  προς την 28η Ιουλίου ο καταπτοημένος Δράμαλης πληροφορήθηκε ότι η χαράδρα του Μπερμπατίου ήταν αφρούρητη. Αποφάσισε λοιπόν να κατευθυνθεί προς την οδό του Αγιονορίου και από εκεί διά μέσου της Κλένιας να καταφύγει στην Κόρινθο. Στο Αγιονόρι όμως έπεσε σε ενέδρα του Νικηταρά και του Νικήτα Φλέσσα.

Η καταστροφή της στρατιάς του Δράμαλη ολοκληρώθηκε στη μάχη του Αγιονορίου, στις 28 Ιουλίου 1822. Έτσι, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στάθηκε ο οργανωτής και κύριος αυτουργός αυτής της νίκης που έσωσε την Επανάσταση και εξασφάλισε την ελευθερία στη νεότερη Ελλάδα.